تصویر برگزیده
Brian Rochefort
B. 1985, Lincoln, Rhode Island • Lives and works in Los Angeles
گزارش ویژه
تازه های نشر
Carve Your Clay
فراخوان دریافت مقاله
سایت سفال امروز در نظر دارد به درج مقالات عمومی و تخصصی اعضای سایت بپردازد. از این رو از هنرمندان عزیز سفالگر دعوت می‌شود مقالات خود را در زمینه‌های مختلف به نشانی زیر ارسال کنند تا پس از داوری و تایید، به نام خودشان در سایت درج شود. در صورتی که مقاله ترجمه است، حتما اصل مقاله یا نشانی سایتی را که مقاله از آن گرفته شده است، به همراه مقاله ارسال کنید. بدیهی است ارسال تصاویر یا طرحهای مرتبط با مقالات به درک بهتر و جذابیت آنها کمک شایانی خواهد کرد.
articles[at]todaypottery[dot]com
رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی خبر داد:
تلاش برای ثبت جهانی تکنیک زرین‌فام
رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با تاکید بر احیای آموزش و تلاش برای ثبت جهانی تکنیک زرین‌فام به‌عنوان لعابی ایرانی در یونسکو خاطرنشان کرد: آثار ساخته شده در کشور بسیار قوی‌تر از نمونه‌های مشابه این لعاب است که توسط پژوهشگران ژاپنی ساخته شده‌اند.
تهران
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اعلام این مطلب افزود: در آثاری که از دوران پیش از اسلام به‌خصوص در دوره ساسانی به دست آمده است، استفاده از طلا و نقره در ساخت ظروف مشاهده شده و این مواد یکی از مهم‌ترین موادی است که هنرمندان از آن بهره می‌بردند. به همین علت در دوره‌های یادشده شاهد ساخت ظروف طلایی و نقره‌ای و گسترش هنرهای مرتبط با آن مانند قلم‌زنی و دواتگری هستیم.
سید عبدالمجید شریف‌زاده گفت: با ورود اسلام به ایران و تغییر مباحث تفکری و اعتقادی مبنی بر اینکه در فرهنگ اسلامی نباید از طلا و نقره برای ظروف استفاده شود و مکروه دانستن این امر میان مردم، استفاده از ظروف سفالی به جای استفاده از ظروف ساخته شده با چنین فلزات و مواد گرانبهایی گسترش یافت.
او با بیان اینکه در اوایل دوره اسلامی مراکز سفالگری در ایران گسترش بسیاری پیدا کرده بود، ادامه داد: در این دوره شاهد آن هستیم که در شهرهایی مانند نیشابور، ری، اراک، کاشان و ... سفالگری و ساخت ظروف اهمیت بسیاری پیدا می‌کند؛ با این حال همچنان هنرمندان و صنعتگران این دوره در تلاش بودند تا بتوانند لعاب‌هایی تولید کنند که ویژگی‌های زیباشناسانه بهتری داشته و شفاف‌تر باشند.
رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی تصریح کرد: در اوایل دوره اسلامی تحولات عمده‌تری در بحث لعاب به‌وجود آمد و شیوه‌های مختلف لعاب‌گذاری از تنوع لعاب‌ها گرفته تا شیوه ساخت لعاب‌های زیررنگی، رو رنگی و ... گسترش پیدا کرد.
شریف‌زاده با بیان اینکه منع به‌کارگیری طلا و نقره در دوره اسلامی باعث گشایش در بخش دیگری از هنر و به‌کارگیری مواد در ایران شده است، گفت: صنعتگران دوره اسلامی با تولید لعاب‌های گوناگون با شیوه‌های مختلف توانستند ظرف‌های سفالی بسازند که با اینکه تلالو طلایی دارند، در آنها از طلا استفاده نشده است.
این پژوهشگر حوزه هنرهای سنتی افزود: موارد مطرح‌شده دارای وجه مهمی است؛ چه به دلیل هنری که در کیمیاگری اتفاق افتاده است و چه به لحاظ ساخت و اختراع انواع لعاب‌های زیبا و به‌کارگیری آنها در ساخت ظروف. اوج بهره‌گیری از این دستاورد و استفاده از لعاب زرین‌فام از اواخر دوره سامانی و اوایل دوره سلجوقی شروع شده و تا سال‌های متمادی یکی از مهم‌ترین خصوصیات ظروف، ساخت ظرف‌های زرین‌فام بوده است.
شریف‌زاده با بیان اینکه از دوره سلجوقی ظروفی در دسترس است که در موزه‌های دنیا و ایران نگهداری می‌شود، یادآور شد: این ظروف تلالو طلایی دارند که باعث افزایش زیبایی ظروف سفالی شده است. ساخت لعاب زرین‌فام در دوره‌های ابتدایی بسیار سخت، خاص و با مواد منحصر به فردی صورت می‌گرفت و در دوره‌های مختلف با فراز و فرودهایی همیشه تکرار شد تا اینکه در دوره قاجار این هنر رو به افول رفت و با وجود آنکه ظروف زرین‌فام کم و بیش تولید می‌شدند، ولی استفاده از آنها به دلیل کاهش منع استفاده از ظروف طلایی کمتر شده است.
شریف‌زاده در ادامه به هنر دوره معاصر غرب و اروپا در ساخت لعاب‌های جدید به وسیله فناوری‌های نو اشاره کرد و گفت: غربی‌ها توانستند با استفاده از فناوری‌های نو، لعاب‌های لاستری تولید کنند که وجه تلالو رنگ طلایی در لعاب‌ها ایجاد می‌کند و باعث درخشان شدن رنگ‌های متنوع در ظروف می‌شود.
او افزود: در ساخت لعاب لاستری از خود طلا برای تلالو و به‌دست آوردن رنگ طلایی استفاده می‌شد، در حالی که اساس ساخت لعاب زرین‌فام بدون استفاده از طلاست و به همین دلیل قیمت لعاب لاستری بسیار گران است.
رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی ادامه داد: در عصر حاضر یک دوره فراموشی نسبت به ساخت لعاب زرین‌فام صورت گرفت و به همین خاطر تعداد اندکی از استادان قدیم این حوزه گاهی از نمونه‌های لعاب‌های زرین‌فام و لعاب خاصی که اصطلاحاً به آن لعاب غازمغازی یا لعاب پرطاووسی می‌گویند، برای تولید ظروف استفاده کرده‌اند.
شریف‌زاده تصریح کرد: در واقع تفاوت لعاب زرین‌فام با غازمغازی این است که در لعاب زرین‌فام ظرف رنگ طلایی به خودش می‌گیرد، اما لعاب غازمغازی حالتی رنگین کمانی مانند پرِ طاووس به ظروف می‌دهد؛ با این حال برخی افراد ناآگاه به اشتباه این دو لعاب را یکی می‌دانند، در حالی که لعاب‌های یاد شده با هم متفاوتند، ولی سرچشمه یکسانی دارند.
او افزود: برخی در دوره معاصر با مراجعه به منابع قدیمی تلاش کردند تا زرین‌فام را احیا کنند، به همین علت به یکی از منابع قدیم مربوط به اواخر دوره سلجوقی و اوایل دوره ایلخانی به نام «عرایس‌الجواهر» که شیوه ساخت لعاب زرین‌فام را به صورت مختصر توضیح داده است، مراجعه کردند با این حال چون متن با استفاده از اصطلاحات و کلمات متدوال آن روزگار به نگارش درآمده نتوانستند به‌صورت دقیق به شیوه ساخت این لعاب پی ببرند.
رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی با بیان اینکه پژوهش‌های بسیاری در سال‌های اخیر با هدف ساخت و به دست آمدن فرمول لعاب زرین‌فام توسط پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری صورت گرفته است، ادامه داد: لعاب غازمغازی به‌صورت محدود توسط هنرمند اصفهانی مرحوم کوشش مورد استفاده قرار می‌گرفته است. محمدمهدی انوشفر، پژوهشگر و از سفالگران باسابقه و منحصربه‌فرد در ایران طی سال‌های اخیر به موضوع لعاب زرین‌فام ورود کرده و با بهره‌گیری از دانش تجربی اساتید گذشته و مطالعات بسیار گسترده شیوه‌های کاری لعاب‌کاران را مورد مطالعه قرار داده و با آزمایش‌های فراوان توانسته است نمونه‌هایی از لعاب زرین‌فام را بسازد.
او خاطرنشان کرد: همچنین عباس اکبری، عضو هیأت علمی دانشگاه کاشان نیز توانسته است با مطالعه و استفاده از تجربیات گردآوری شده، نمونه‌های دیگری از لعاب زرین‌فام را بسازد. جالب است که در حوزه لعاب زرین‌فام پژوهشگران فرانسوی کارهای مطالعاتی خوبی انجام داده‌اند. همچنین کاتو، پژوهشگر ژاپنی و پسرش قبل و پس از انقلاب تلاش کردند با جمع‌آوری ظروف زرین‌فام به چگونگی ساخت این لعاب دست یابند و با وجود اینکه توانستند نمونه‌های مشابهی از این لعاب را به‌صورت محدود تولید کنند، اما نمونه‌های ایرانی ساخته شده در کشور بسیار قوی‌تر و شبیه‌تر به لعاب اصلی است.
رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی در ادامه با اشاره به اهمیت پژوهش‌ها در حوزه لعاب زرین‌فام گفت: باید تلاش شود تا با شناخت و تولید لعاب زرین‌فام این لعاب به‌عنوان لعابی ایرانی در یونسکو به ثبت جهانی برسد و این هنر مغفول مانده احیا و آموزش مجدد آن در کشور آغاز شود.
شریف‌زاده همچنین دربارۀ مدعیان تولید انبوه لعاب زرین‌فام در ایران گفت: در کشور تنها دو سه نفر هستند که توانسته‌اند نمونه‌های مشابهی از لعاب زرین‌فام را تولید کنند و دیگر افراد مدعی در حقیقت از همان رنگ‌های لعاب‌های لاستری استفاده می کنند و همان گونه که توضیح داده شد این لعاب با لعاب زرین‌فام که بدون استفاده از خود طلاست بسیار متفاوت است.
رئیس گروه پژوهشی هنرهای سنتی در پایان از مسئولان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خواست تا با تعریف پروژه و تامین اعتبار، این هنر را دوباره احیا و شرایط را برای ثبت، انتقال و آموزش آن را فراهم کنند.
کد: Tpn-9810-0101
۱۳۹۸ يکشنبه ۱ دي
بازدید:
460
بار